Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι -έστω και με καθυστέρηση- θα πρέπει να ξεκινήσουμε μια σοβαρή συζήτηση για το δημόσιο Ισλάμ στην Ελλάδα ή, καλύτερα, για το Ισλάμ στο δημόσιο χώρο στη χώρα μας. Σε αυτή τη συζήτηση, θα πρέπει να αντλήσουμε από την εμπειρία των άλλων χωρών της Ευρώπης αλλά και να συνυπολογίσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει το ειδικό καθεστώς των μουσουλμάνων Ελλήνων πολιτών της Θράκης, με βάση τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Τι μας μαθαίνει, λοιπόν, η διεθνής εμπειρία; Πρώτον, ότι το Ισλάμ -στην περίπτωσή μας το πλειοψηφικό παγκοσμίως σουνιτικό Ισλάμ- έχει την τάση να ξεπερνά γρήγορα τη σφαίρα του ιδιωτικού και τείνει να ρυθμίζει ζητήματα αυτού που θεωρούμε δημόσια σφαίρα, δηλαδή, τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συμμετέχουν στην κοινωνία (το ηθικό και αξιακό πλαίσιο, τα ατομικά δικαιώματα κλπ) αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με το κράτος, τη δημόσια εκπαίδευση (υπόθεση μαντήλας στη Γαλλία). Βεβαίως, εδώ και αιώνες, η θρησκεία, --και στην περίπτωση της Ευρώπης, η χριστιανική εκκλησία- καταλάμβανε κεντρική θέση στη συγκρότηση και τον έλεγχο της δημόσιας σφαίρας. Αυτή η τάση περιορίστηκε αισθητά στο δυτικό κόσμο τους δύο προηγούμενους αιώνες, γι’ αυτό και η επάνοδος της θρησκείας στη δημόσια σφαίρα με τη μορφή του Ισλάμ, μας προβληματίζει.
Δεύτερον, η διεθνής εμπειρία έδειξε ότι κανένα από τα δύο βασικά μοντέλα υποδοχής του Ισλάμ στις ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν πέτυχε την αφομοίωσή του ή, τουλάχιστον, την αποφυγή σοβαρών προβλημάτων. Το γαλλικό σύστημα της αφομοίωσης στη γαλλική κουλτούρα μέσω της ένταξης στη γαλλική εκπαίδευση και το γαλλικό νομικό σύστημα -όχι μόνο δεν αποσόβησε τη διαμάχη για τη μαντήλα αλλά και δεν απέφυγε την επικράτηση στοιχείων του εθιμικού ισλαμικού δικαίου σε μια σειρά από κοινότητες. Είναι, μάλιστα χαρακτηριστικό, ότι σε μερικές τέτοιες περιπτώσεις τα γαλλικά δικαστήρια αποδέχονται ως ισχυρούς αυτούς τους κανόνες, ιδιαίτερα μάλιστα σε ζητήματα οικογενειακού δικαίου. Στη Βρετανία πάλι το πολυπολιτισμικό μοντέλο, όχι μόνο δεν απέτρεψε αλλά αντίθετα, επέτρεψε την άνθηση των εξτρεμιστικών οργανώσεων, των τεμένων και των ισλαμικών πολιτιστικών κέντρων που μετατρέπονταν σε κέντρα κατήχησης, χρηματοδότησης και στρατολόγησης με κατεύθυνση τον απανταχού ιερό πόλεμο, το τζιχάντ στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, στο Ιράκ, την Τσετσενία, τα Βαλκάνια. Εδώ, μάλιστα, θα πρέπει να σημειώσουμε και την ιδιότυπη συμμαχία του ακραίου Ισλάμ με την άκρα αριστερά, που μάλλον γοητεύει και την ημεδαπή, ελληνική, επαναστατική γυμναστική.
Εκτός από την περιοχή της Θράκης, ο αριθμός των μουσουλμάνων που κατά κάποιον τρόπο θρησκεύονται, δηλαδή, παρακολουθούν έστω και χαλαρά τις υποχρεώσεις του Ισλάμ (ομολογία πίστης στον ένα Θεό και τον Προφήτη αυτού, προσευχή, νηστεία ραμαζανιού, ελεημοσύνη και προσκύνημα στη Μέκκα) δεν μπορεί να ξεπερνά τις 250.000, οι οποίοι βρίσκονται στη συντριπτική πλειοψηφία τους στο Λεκανοπέδιο Αττικής. Μεγαλύτερες εκτιμήσεις βασίζονται σε λανθασμένη συμπερίληψη των Αλβανών, κυρίως, «δυνητικά» μουσουλμάνων οι οποίοι απέχουν ουσιαστικά από τις παραπάνω υποχρεώσεις. Πρόκειται, κυρίως, για άνδρες από 20-45 ετών, δηλαδή, στην πιο παραγωγική και δυναμική στιγμή της ηλικίας τους. Είναι, μάλλον, βέβαιο ότι θα αναζητηθεί τρόπος είτε για επανένωση οικογενειών, είτε για μετανάστευση γυναικών με σκοπό το γάμο. Έχει συμβεί σε όλες τις δυτικές χώρες και θα ήταν λάθος να μην αναμένουμε ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί και εδώ. Στην περίπτωση αυτή θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη πίεση για πολυθρησκευτική (περιλαμβανομένου και του Ισλάμ) εκπαίδευση. Προς το παρόν, οι μουσουλμάνοι συσπειρώνονται ανάλογα με την εθνική προέλευσή τους. Δεν αυτοκαθορίζονται ως μουσουλμάνοι τόσο, όσο ως Πακιστανοί, Αιγύπτιοι, Νιγηριανοί κ.ο.κ. Η παράταση των εκκρεμοτήτων για το τέμενος και το νεκροταφείο θα δημιουργήσει, όμως, δεσμούς στη βάση του Ισλάμ.
Συνεπώς, σήμερα αν αποφασίσουμε να κινηθούμε, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα πράγματα δεν είναι απλά και ότι λύσεις του τύπου «καταργείστε την σαρία (ισλαμικό νόμο)» στη Θράκη ή «αφήστε να λειτουργούν αρρύθμιστα οποιαδήποτε τεμένη η ευκτήριοι οίκοι στην Αθήνα», δεν μπορούν από μόνες τους να αποτρέψουν νέου είδους εντάσεις και αδιέξοδα. Καταρχήν, η απάντηση πρέπει να δοθεί ενιαία και σε αυτήν να συμμετέχει το κράτος, οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι.
Είναι απαράδεκτη σήμερα η αργοπορία στην ανέγερση του τεμένους της Αθήνας. Πρόκειται για μια εκκρεμότητα, για την οποία ευθύνεται εξίσου το σύνολο των πολιτικών εξουσιών. Ακούμε ότι «σκαλώνει» σε γραφειοκρατικά προσκόμματα στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ο φτωχός Πακιστανός που βλέπει τους αστραπιαίους ρυθμούς νομοθετικής ρύθμισης και ανέγερσης γηπέδων-ιδιωτικών επιχειρήσεων λίγες εκατοντάδες μέτρα από το πολυπόθητο τέμενος είναι πολύ πιθανό να πιστέψει ότι κάποιο πρόβλημα υπάρχει με τη θρησκεία του και όχι με τυχόν γραφειοκρατικά προσκόμματα. Δεν θα θέλαμε να πιστέψουμε και δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι το τέμενος αργεί γιατί κάποιοι δεν επιθυμούν να «αλωθούν» από το Ισλάμ τα «ιερά χώματα» του σουπερμάρκετ του Πολεμικού Ναυτικού.
Ας είμαστε σοβαροί. Η λειτουργία αυτοσχέδιων ευκτήριων οίκων και χώρων διδασκαλίας του Κορανίου με αυτοανακηρυσσόμενους ιμάμηδες και ιεροδιδάσκαλους, σε χώρους επικίνδυνους για την ασφάλεια των πιστών (πιθανό ατύχημα με νεκρούς θα έχει τρομερό αντίκτυπο) δημιουργεί ένταση και οργή στις μουσουλμανικές κοινότητες, οι οποίες θεωρούν ότι βρίσκονται υπό καθεστώς διωγμού και διακρίσεων έναντι άλλων θρησκειών (σύντομα μπορεί να κάνουν σύγκριση με την εβραϊκή κοινότητα). Μένει έτσι το πεδίο παντελώς ελεύθερο στον ριζοσπαστικό και εξτρεμιστικό πολιτικό λόγο «από άμβωνος» και σε οργανώσεις του εξτρεμιστικού Ισλάμ, ιδιαίτερα σε αυτές που προσφέρουν και κοινωνική στήριξη. Αυτή η κατάσταση μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση, ως προς την ορθή ισλαμική ιερά παράδοση και την κατεύθυνση του κηρύγματος και της διδασκαλίας του Κορανίου. Η ανυπαρξία τεμένους ως κεντρικής θεολογικής και θρησκευτικής αρχής επιτείνει τη σύγχυση αυτή.
Συνεπώς, το τέμενος και το νεκροταφείο είναι αναγκαία αλλά δεν είναι επαρκή. Είναι απαραίτητη, επιπροσθέτως, η λειτουργία ευκτήριων οίκων ως σωματείων με έδρα, καταστατικό και ΑΦΜ εποπτευόμενων από τις υπηρεσίες οικονομικού ελέγχου για τις πηγές χρηματοδότησής τους, καθώς επίσης από το ΥΠΕΧΩΔΕ, το υπουργείο Υγείας, την Πυροσβεστική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση για τις συνθήκες ασφάλειας και υγιεινής. Παράλληλα, και σε καμία περίπτωση διαζευκτικά, οι δήμοι, στων οποίων τα όρια διαβιούν μουσουλμάνοι, θα μπορούν να αναλαμβάνουν τη δημιουργία κέντρων προσευχής, πολιτιστικής και κοινωνικής δράσης των μουσουλμάνων της περιοχής.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το άνοιγμα του θέματος των μουσουλμανικών ενώσεων-σωματείων θα οδηγήσει στη δημιουργία και σωματείων που δεν θα συμβάλλουν στην ενσωμάτωση των μουσουλμάνων στην ελληνική πραγματικότητα. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποφευχθεί και θα ήταν λάθος να αποκλειστούν ακολουθώντας περιοριστικές πολιτικές, που δεν ευοδώθηκαν σε άλλες παλαιότερες αντίστοιχες καταστάσεις. Ακόμη και σε χώρες όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία, με καλή κρατική και σωματειακή οργάνωση των μουσουλμάνων για δεκαετίες, τέτοια φαινόμενα δεν απεφεύχθησαν. Αυτό που έχει σημασία είναι να είναι ξεκάθαροι και σαφείς οι όροι του παιχνιδιού, να υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες για τον ορισμό του ιμάμη στα τεμένη και να μην υπάρχουν παράνομα και σκοτεινά, στις αρχές και την κοινωνία, κέντρα προσευχής και πιθανής εξτρεμιστικής προπαγάνδας.
Σήμερα, η σχέση μας με το Ισλάμ, εδώ στην Ελλάδα, χαρακτηρίζεται κυρίως από την άγνοια. «Τυφλοί στρατοί που συγκρούονται μέσα στη νύχτα», όπως έλεγε ο Έντουαρντ Σαΐντ. Για αυτό είναι αναγκαία η δημιουργία Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών ως Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου συνδεδεμένου με Πανεπιστήμιο, με αυξημένο κύρος στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια.
Τα παραπάνω αποτελούν ένα ενιαίο σώμα πολιτικής με οργανική και λειτουργική αλληλοσύνδεση. Αν και αναμένεται να έχουν θετική επίδραση και στους μουσουλμάνους της Θράκης, δεν θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή στο καθεστώς της Λωζάννης, γιατί κάτι τέτοιο θα προκαλέσει σύγχυση. Οι προτάσεις αυτές δεν επιλύουν τα ζητήματα της μετανάστευσης ή της λαθρομετανάστευσης αλλά αφορούν ένα φαινόμενο που έχει εκδηλωθεί σε άλλες χώρες της Δύσης και εκδηλώνεται και εδώ. Πολλές φορές, είτε οι ίδιοι οι μετανάστες είτε άλλες κοινωνικές και πολιτικές ομάδες συνδέουν κοινωνικά προβλήματα των μεταναστών με το γεγονός ότι είναι μουσουλμάνοι. Κάτι τέτοιο δημιουργεί αντιπαραθέσεις στη βάση της θρησκευτικής πίστης, που είναι από τη φύση τους αγεφύρωτες. Στόχος είναι πιθανά κοινωνικά προβλήματα (εργασίας, ενσωμάτωσης κλπ.) των μουσουλμάνων μεταναστών να μην συνδέονται αυτόματα με τη θρησκευτική τους ιδιότητα, γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε πολύ επικίνδυνες και, εν πολλοίς, απρόβλεπτες καταστάσεις.
Σωτήρης Ρούσσος roussosjpg Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων και επικεφαλής του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
πηγή: http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=11729
