από το περιοδικό «Ομολογία»,

αναδημοσίευση από το περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών 

 «ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΑΝΩΡ» τεύχος 285, Σεπτέμβριος 2009

Με αφορμή τα εγκαίνια του νέου μουσείου της Ακρόπολης στις 20 Ιουνίου τ.έ. επιτρέπεται, αν δεν επιβάλλεται, μια σύντομη ενημέρωση του λάου του Θεού για τα «ορφανά» γλυπτά του Παρθενώνα, ένα θέμα πού ήδη απασχολεί την παγκόσμια κοινή γνώμη και βέβαια πληγώνει την εθνική μας αξιοπρέπεια.

Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της αθηναϊκής πολιτείας. Άρχισε να κτίζεται το 448/7 π.Χ. και εγκαινιάστηκε το 438 π.Χ. κατά τα Μεγάλα Παναθήναια. Αρχιτέκτονες του ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, ενώ ό γλυπτός διάκοσμος πού έγινε 5-6 έτη αργότερα είναι έργο του Φειδία. Χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο, πάνω στο οποίο απογειώθηκε η έμπνευση και η τέχνη. Στις μετόπες της ανατολικής πλευράς απεικονίστηκε η Γιγαντομαχία, στη δυτική η Αμαζονομαχία, στη νότια η Κενταυρομαχία και στη βόρεια σκηνές του Τρωικού πολέμου. Στη ζωφόρο δεσπόζει η πομπή των Παναθηναίων με μορφές θεών, ανθρώπων και ζώων. Τα δύο αετώματα του ναού απεικονίζουν σκηνές, από την ανατολή τη γέννηση της Αθηνάς και από τη δύση τη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα. Όλα αυτά αποτελούσαν ένα πανέμορφο σύνολο πού έδειχνε να θέλει να μιλήσει στον επισκέπτη του Παρθενώνα.

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1687 ο Μοροζίνι βομβάρδισε την Ακρόπολη, προκαλώντας αρκετές ζημιές. Του χρεώνεται βαρβαρότητα, αλλά μέσα στα πλαίσια ενός πολέμου όλα πιθανά. Η  συνέχεια, ωστόσο, είναι πιο τραγική. Το 1799 ο Thomas Bruce (κόμης του Έλγιν) έγινε πρεσβευτής της Βρετανίας στην Κων/πολη. Με τη στήριξη της βρετανικής κυβέρνησης θέλησε να αποτυπώσει τους θησαυρούς της Ακρόπολης με εκμαγεία.

Οι ζωγράφοι πού προσέλαβε επεσήμαναν την αδυναμία του εγχειρήματος. Η δυσκολία της μιας λύσης άνοιξε την όρεξη για την άλλη. Και φυσικά ό,τι δεν αποτυπώνεται αφαιρείται. Με άδεια των τουρκικών Άρχων, πού αμφισβητείται το περιεχόμενο και η έκταση των αιτημάτων, αλλά με το γνωστό μπαξίσι, άρχισε το έγκλημα. Άπονος και άκαρδος τεμάχισε (1801) παραστάσεις και κατέστρεψε όσα ο χρόνος είχε σεβαστεί για αιώνες, προκειμένου να στολίσει την κατοικία του στη Σκωτία. Με πλοίο μετέφερε το 1807 τα κλοπιμαία και τα εξέθεσε στην Αγγλία. Στη συνέχεια άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, τις όποιες αντελήφθησαν οι αρμόδιοι του Βρετανικού Μουσείου και του έκαναν την προσφορά τους. Τριάντα χιλιάδες λίρες και κατοχύρωση της ονομασίας «Ελγίνεια Μάρμαρα».

Υπάρχουν όμως έντιμοι άνθρωποι και στην Αγγλία. Έτσι, στις 7 Ιουνίου 1816 ο Βουλευτής Hugh Hammerslay πρότεινε την «προσεχτική φύλαξη των γλυπτών και την επιστροφή τους όταν θα ζητούνταν οπό τους τωρινούς (τότε Τούρκους) η τους οποιουσδήποτε κυρίους της πόλης των Αθηνών». Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας επανήλθε το αίτημα, με ένταση στα 1890-91, όταν το περιοδικό του Λονδίνου «Nineteenth Century» δημοσίευσε σε συνέχειες σχετικές αναφορές. Παρεμβαίνοντας μάλιστα ο Κων/νος Καβάφης είχε γράψει: «η τιμιότης είναι η καλλίτερα πολιτική και τιμιότης εις την περίπτωσιν των Ελγινείων Μαρμάρων σημαίνει απόδοσις».

Το θέμα επανήλθε το 1924, όταν ο Harold Nicolson του Βρετανικού ΥΠΕΞ, πρότεινε, στην εορτή για 100 χρόνια από το θάνατο του Βύρωνα (1824) να επιστραφεί έστω η Καρυάτιδα. Ακολούθησε ο αδέξιος καθαρισμός των Ελγινείων το 1938. Το 1940 ένα στέλεχος του Εργατικού Κόμματος έκανε ερώτηση στον Βρετανό Πρωθυπουργό Ουΐνστον Τσώρτσιλ για την επανόρθωση του εγκλήματος σε αναγνώριση της θυσίας των Ελλήνων. Ταυτόχρονα δημοσιεύονταν στους Times του Λονδίνου πολλά άρθρα υπέρ της αποκατάστασης του μεγάλου ιστορικού λάθους. Επανειλημμένα, στη συνέχεια, ζητήθηκε ή επιστροφή των γλυπτών εξ αφορμής διαφόρων γεγονότων. Το γεγονός λ.χ. της επιστροφής το 2006 ενός θραύσματος από το Μουσείο Αρχαιοτήτων της Χαϊδελβέργης, πού είχε μεταφερθεί παράνομα από τη χώρα, πυροδότησε νέες συζητήσεις και ενίσχυσε το αίτημα ανάλογης ευαισθητοποίησης και από το Βρετανικό Μουσείο.

Το Σεπτέμβριο του 1997 ολόκληρη η Πανεπιστημιακή κοινότητα της Οξφόρδης συζητούσε υπέρ της αποκατάστασης του εγκλήματος. Μάλιστα ένας Καθηγητής δήλωσε ενώπιον του υπογράφοντος πώς «όλοι νιώθουμε ντροπή, όχι τόσο για το λάθος σε μια θολή Ιστορική στιγμή, αλλά περισσότερο για το συνεχιζόμενο έγκλημα». Σήμερα υπάρχουν διεθνείς επιτροπές για την επιστροφή των γλυπτών και η πιο σοβαρή είναι στο Λονδίνο. Ήδη η εφημερίδα Γκάρντιαν (Gardijan) έχει δώσει τις στήλες σε σχετικό διάλογο και η πλειονότητα ζητάει την επικράτηση της ηθικής.

Αυθόρμητα προβάλλονται κάποια ερωτήματα με τις πιθανές απαντήσεις τους:

α) Πώς χαρακτηρίζεται η αποδοχή προϊόντων εγκλήματος; Είναι κλεπταποδοχή και συναίνεση στο έγκλημα, έστω και εκ των υστέρων. Όταν αυτός είναι ιδιώτης έχει τις συνέπειες του νόμου. Στην Ελλάδα προβλέπει το άρθρο 394 του Ποινικού Κώδικα. Όταν ο κλεπταποδόχος είναι κρατικό μόρφωμα το έγκλημα είναι διεθνές, στρέφεται κατά της παγκόσμιας τάξης και ειρήνης και επαναφέρει την ανθρωπότητα σε περιόδους όπου οι άνθρωποι συμπεριφέρονταν σαν λύκοι (Ηοmο hominis lupus). Και επειδή είναι δύσκολο να φανταστούμε να κάθεται «στο σκαμνί» ενός διεθνούς δικαστηρίου μια μεγάλη χώρα, μας απομένει να θεωρήσουμε σαν οπισθοδρομική την πορεία της στο θέμα του πολιτισμού. Νομίζουμε θα της ταίριαζε η βαρβαρότητα.

β) Γιατί δεν θέλει να επιστρέψει τα γλυπτά η Βρετανία; Πολύ απλά, γιατί από τις 74 αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου 72 έχουν προϊόντα κλοπής από διάφορες χώρες. Μόνο δυο αίθουσες ζωγραφικής είναι δικές τους. Αν δεχτεί το αίτημα την επομένη θα αρχίσουν οι Ινδοί, οι Κινέζοι, οι Λίβυοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ιρακινοί τόσοι άλλοι, θύματα κι εκείνοι των διεθνών εγκληματιών. Θα τα κρατήσει συνεπώς νύχια και με δόντια, ελπίζοντας στην καταλυτική επίδραση του χρόνου.

γ) Ποια πρέπει να είναι η ελληνική απάντηση; Ήδη το Μουσείο της Ακρόπολης εκ αυτό πού πρέπει. Τα ίδια τα γλυπτά ζητά τη συντροφιά τους. Τα μοιρασμένα μέλη αναζητούν τα μέλη τους. Όπως τοποθετήθηκαν τα γλυπτά αποτελούν μια κραυγή διαμαρτυρίας και συνιστούν μια διαρκή διαμαρτυρία για το έγκλημα πού έγινε, για την πληγή που αιμάσσει ακατάπαυστα.

Η αιμάσσουσα αυτή πληγή θα αποτελεί εφεξής   τον   καλύτερο   πρεσβευτή σε όλο τον κόσμο. Τα εκατομμύρια επισκεπτών   θα   θυμούνται    μια   ιστορία ένδοξη και θα ανακαλούν στη μνήμη «Χρυσό Αιώνα» της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και θα εκτιμούν το λόγο του Μακρυγιάννη «Γι' αυτά πολεμήσαμε»! Καθημερινά η   Βρετανία  θα  κάθεται  στο  εδώλιο ιστορίας και η εγκληματική της άρνηση θα συνδυάζεται και με άλλες προσφιλείς δραστηριότητες της. Δεν έλειψε από δικό μας Εμφύλιο, σκότωσε έφηβους στην Κύπρο, πού είχε αγοράσει από τους Τούρκους και τους ξανάβαλε στο παιγνίδι, τώρα αγοράζει οικόπεδα στα Κατεχόμενα, συνεργάζεται άψογα με τους εισβολείς, φτιάχνει βίλες για τους υπηκόους της, διατηρεί τις βάσεις της στο ελεύθερο τμήμα του μαρτυρικού νησιού.

Μετά τα όμορφα εγκαίνια του μεγαλειώδους Μουσείου της Ακρόπολης, από την ώρα εκείνη και κάθε μέρα η Βρετανία θα περνά κρίση, έναν ανηλεή ηθικό έλεγχο, ανώτερο οπωσδήποτε από το νομικό, τι εδώ δεν υπάρχουν προθεσμίες και δεν υπόκειται τίποτε σε παραγραφή.