Ζωηφόρος

Ισοκράτους, Έλληνες εισίν…, του Β. Δ. Μακρυπούλια,

Ισοκράτους, Έλληνες εισίν….

του Β. Δ. Μακρυπούλια

Ο ρητορικός λόγος του Ισοκράτους «Πανηγυρικός» είναι αναπόσπαστο μέρος της Ελληνικής φιλοσοφικής  παράδοσης που άρχισε με την προσωκρατική φιλοσοφία ,ειδικότερα με τον Παρμενίδη και τον Ηράκλειτο και αφορά τη Γιγαντομαχία ανάμεσα στο Είναι και στο Φαίνεσθαι. Ο λόγος αυτός του Ισοκράτους αναφέρεται μόνο σε  Έλληνες, είναι γελοίο να ισχυριζόμασθε κάτι άλλο, και μέσα από την περίφημη φράση  «τοσούτον δε απολέλοιπεν η πόλις ημών περί το φρονείν και λέγειν τους άλλους ανθρώπους ,ώσθ΄ οι ταύτης μαθηταί των άλλων διδάσκαλοι γεγόνασιν ,και το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι ,και μάλλον Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας ή τους της κοινής φύσεως μετέχοντας» ο Έλλην ρήτωρ υπερηφανεύεται ότι οι Έλληνες κατέκτησαν το Είναι και ξέφυγαν από το απλό φαίνεσθαι. Κατέκτησαν την επαφή με την κοινή εσωτερικότητα του Αγαθού που διακήρυξαν μεγάλοι φιλόσοφοι και θεολόγοι, ξεπερνώντας εξωτερικούς και επιφανειακούς διαχωρισμούς –γένους, πόλεως, οικονομικής κατάστασης κ.λ.π. Η φράση αυτή του Ισοκράτη είναι μία διαφήμιση για τους Έλληνες του 4ου αι. της 85ης περίπου Ολυμπιάδος ,ότι ως έθνος Είναι και δεν υπόκεινται πλέον σε ένα καταστροφικό για αυτούς γίγνεσθαι. Μέσα από την Ελληνική παιδεία η Ελλάδα προσδιορίσθηκε σε σχέση με την εσωτερική οδό που οδηγεί στο Αγαθό άρα μπορεί ως ένα να οραματισθεί και να πράξει το Πανελλήνιο αγαθό. Το Πανελλήνιο αγαθό που εξάγεται από την μυητική αυτή φράση και από τον μυητικό αυτό λόγο του Ισοκράτους είναι ότι οι Έλληνες πλέον Είναι. Αν θυμηθούμε τον Παρμενίδη θα ορίσουμε αυτό το Είναι ως ταύτιση της Ελληνικής σκέψης όλων των Ελλήνων και των πράξεών τους. Πλέον σύμφωνα με τον Ισοκράτη όλοι οι Έλληνες μπορούν από κοινού να μετουσιώσουν σε πράξη όσα ιδανικά διά της παιδείας αιώνες κατασκεύαζαν και μετέφεραν από τους πατέρες προς τα τέκνα.

Είναι λοιπόν αστείο να υποστηρίξει κανείς ότι αυτό το Ελληνικό Είναι το χαρίζει ο Ισοκράτης στους βαρβάρους. Παρακάτω θα δούμε ότι όλος ο λόγος είναι μία διαλεκτική ανάμεσα στους Έλληνες και στους απεχθείς βαρβάρους. Ο σκοπός του Ισοκράτους είναι σαφής. Οι Έλληνες τώρα Είναι, δηλαδή ενώθηκαν με την κοινή αρχή του Αγαθού-αρετές, ενδελέχεια, ανώτερη προσωπικότητα-άρα έχοντας κοινή αρχή είναι δυνατόν να έχουν κοινό τέλος σκοπό.Οι εξωτερικές διαφορές τάξεων και φυλετικών ομάδων εξέλιπον πλέον. Δεν είναι μακριά η ώρα όπου ο Αριστοτέλης προχωρεί από τις κοινωνικές υποομάδες στη θέσπιση της ενδελεχούς κοινωνίας. Οι Έλληνες απέναντι στην κοινή εσωτερικότητα βρίσκουν την κοινή οδό και προχωρούν προς την Πλατωνική οδό ανάβασης προς το κοινό αγαθό.

Η έννοια της Ελληνικής παιδείας δικαιολογεί ότι ο Ισοκράτης είναι σίγουρος ότι όλα αυτά υπάρχουν στο μυαλό των Ελλήνων;

Η απάντηση που πρέπει να δώσουμε είναι βέβαια καταφατική και μας γυρίζει στον Όμηρο. Η Ιλιάδα –και μέσα από την ποίηση του Χαίλντερλιν-είναι η Γιγαντομαχία περί το Είναι και συνάμα ένας θαυμαστός προσδιορισμός του Ελληνικού έθνους. Χωρικά, χαρακτηρολογικά, ως είναι και πρόσωπο. Νωρίς οι Έλληνες μέσα στο χώρο τους και μέσα από το όμαιμον,τα ο ομόφυλον ,το ομότροπον και την κοινότητα κατά προτύπωση του αγαθού προσπάθησαν να φθάσουν σε αυτό που ο Πλάτων θα χαρακτήριζε ως πολιτική σοφία και ο Χάϊντεγγερ ως όντως Είναι. Άρα ο Ισοκράτης κληρονομεί την αγωνία περί το Είναι των Ελλήνων και αυτό προσπαθεί να κατοχυρώσει, ότι δηλαδή οι Έλληνες πλέον Είναι μέσα από ένα μακρύ παιδευτικό γίγνεσθαι. Άρα τώρα μπορούν να πετύχουν το Πανελλήνιο αγαθό το οποίο τόσες φορές άγγιξαν στο παρελθόν.

Το απόσπασμα είναι σαφές. Το ρήμα απολείπω τονίζει την οντική υπεροχή των Αθηναίων η οποία όμως μέσα από το κοινό Είναι και διά της παιδείας διαμοιράζεται στους υπολοίπους Έλληνες, όπως στους Ολυμπιακούς αγώνες το πάθος της νίκης και της υπέρβασης (κάτθανε ω Διόγενες ουκ αναβήση ες Όλυμπον) διαμοιράζεται σε όλους τους Έλληνες. Ακριβώς οι άλλοι άνθρωποι είναι οι Έλληνες οι οποίοι μέσα από τη διαλεκτική του Ελληνικού Είναι φωτίζονται από το φώς του Αγαθού και μετέχουν σε αυτό. Σε πλήρη σύμπνοια με την πίστη του Επιταφίου ότι οι Έλληνες ξεχωρίζουν όχι τόσο από την καταγωγή τους –γένος, παλαιά άποψη αριστοκρατίας του αίματος-αλλά από την διά της παιδείας αποκτηθείσα αξία τους, την Περίκλεια «αξίωση» ο Ισοκράτης διακηρύσσει την τελική επικράτηση του Ελληνικού Είναι. Οι Έλληνες είναι το Έν μπροστά στα νοητικά αγαθά τους και δεν τους ξεχωρίζει κανένα γένος, καμμία καταγωγή. Ούτως ή άλλως μετά τον Πλωτίνο γνωρίζουμε ότι το χωρικό και το χρονικό είναι τελικά καθορίζεται από την μοναδικότητα του ενός, η Ελλάδα έγινε ένα ως χώρος και χρόνος μπροστά στην διέξοδο του υπερβατικού Αγαθού που μόνη αυτή ανεκάλυψε.

Πάντα στην περίφημη φράση του Ισοκράτη. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη παίδευση και στη φύση; Κατηγορηματικά όχι, υπάρχει σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Η φύση είναι η αιτία και η παίδευση το αποτέλεσμα. Ας θυμηθούμε τον πολύ σημαντικό Πλατωνικό Πρωταγόρα. Ο σκοπός του διαλόγου είναι ο εξής: «το δε μάθημα εστίν ευβουλία περί των οικείων ,όπως αν άριστα την αυτού οικίαν διοικοί, και περί των της πόλεως ,όπως τα της πόλεως δυνατώτατος αν είη και πράττειν και λέγειν». Αν συμφωνήσουμε ότι μετά τον Σοφοκλή η φύση εννοείται  ως το σύνολο των πνευματικών και χαρακτηρολογικών ιδιοτήτων του ανθρώπου τότε μπορούμε άνετα να συμφωνήσουμε και στο ότι η φύση της Αντιγόνης είναι διαφορετική από τη φύση του Κρέοντα, του Λεωνίδα από τον Παυσανία ,του Θρασυβούλου από τον Κριτία. Προσοχή όμως. Είναι φυσιολογικό η φύση ,το σύνολο των χαρακτηριστικών να καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας, η οποία ούτως ή άλλως μέσα στην Ελλάδα διαμορφώνεται. Αυτή η φύση όταν προσδιορίσθηκε από το Πλατωνικό αγαθό και την Σπαρτιατική βούληση ,παιδεύθηκε και μπροστά στο Είναι της εσωτερικότητας του αγαθού ομονοποιήθηκε ως σκέψη και πράξη υπέρβασης. Ας προσέξουμε όμως ότι αυτή η φύση ταιριάζει σε αυτή την Ελληνική παιδεία διότι το Είναι κατανοείται από αυτές τις φύσεις. Άλλες φύσεις θα αρέσκονταν και μόνο σε ένα επίγειο φαίνεσθαι και τίποτε άλλο αδυνατώντας να κατανοήσουν ένα άλλο Είναι ,το όντως Είναι.

Στον Πλατωνικό Πρωταγόρα λοιπόν διαφημίζεται η ευβουλία, δηλαδή η δύναμη γνώσης και έλλογης μετάδοσης της βιωματικής αρετής. Η αρετή είναι διδακτή. Η φράση αυτή του Ισοκράτη διαφημίζει αυτό το Πλατωνικό επιτευγμα. Αφού η αρετή είναι διδακή, η αρετή είναι το Εν που ενώνει τους Έλληνες, άρα δεν παραμένω στη φύση μου, στο γένος μου αλλά μπροστά στην κοινή ανάμνηση αυτών που ως Έλληνας έχω μέσα στη φύση μου και διά της παιδείας αποκτώ την αρετή της πορείας προς το Εν. Ο Πλάτων ομιλεί για τους βαρβάρους; Αν είναι δυνατόν. Ούτε ο Ισοκράτης. Για τους Έλληνες και μόνο ομιλούν.

Βλέπουμε λοιπόν ότι ιστορικά αλλά και οντολογικά ο Ισοκράτης στηρίζει την μεγάλη παράδοση από τον Όμηρο και εντεύθεν. Δια της παιδείας οι Έλληνες αποφάσισαν να ξεπεράσουν το εξωτερικό Ηρακλείτειο γίγνεσθαι των ποικίλων Ελληνικών φύσεων και γενών και να ανακαλύψουν το Είναι το οποίο ως εσωτετική κοινή πύλη θα οδηγήσει τους φωτισμένους Αρίους στο Έν. Η φράση αυτή του Ισοκράτη σηματοδοτεί αυτή την ώρα. Αν θυμηθούμε ότι η ρητορεία είναι η έντεχνη μετάδοση όλων των φιλοσοφικών αληθειών, αν θυμηθούμε τον Αρ. Κυπριανού ο οποίος στο βιβλίο του «τα απόρρητα του Ισοκράτους…» ομιλεί για βαθύτατα μυστήρια που υφέρπουν στους λόγους του Ισοκράτους τότε θα πιστέψουμε ότι το κάλεσμα του ρήτορα είναι σαφές προς τους Έλληνες. «Μπορείτε να ενωθείτε και να βιώσετε την ενότητα του Είναι που εσείς δημιουργήσατε».

Υπάρχει άραγε φιλοσοφική και ιστορική κατοχύρωση αυτών, ή ο Ισοκράτης καινοτομεί αυθαίρετα χωρίς να είναι συνέχεια καμμίας παράδοσης; Στον Πλατωνικό Πρωταγόρα, που λίγο πολύ σύγχρονο έργο είναι,(323Α-Ε) ο Σωκράτης ξεχωρίζει απόλυτα ανάμεσα στην πολιτική αρετή και στην τεχνική δεξιότητα. Κατά εκπληκτικό τρόπο διαχωρίζει την άλογη φύση –το να  γεννηθεί κάποιος παράλυτος-από την επίκτητη φύση του να γίνει κάποιος τέλειος πολίτης αποκτώντας την πολιτική αρετή, που είναι ο τρόπος του Δία επί της γής. Αυτό εννοεί και ο Ισοκράτης. Ήλθε η ώρα όλοι οι Έλληνες επίκτητα να παιδευθούν στην ίδια πολιτική αρετή της αιδούς και της δίκης. Αυτή η φύση ενώνεται με αυτή τη διάνοια. Δεν νομίζω ότι αυτή η παιδεία θα είχε κάποιο διανοητικό αντίκρυσμα στους βαρβάρους που δεν κατείχαν την αιδώ και τη δίκη-σύμφωνα πάντα με τον Ελληνικό τρόπο του Είναι.

Επίσης ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια μέσα από τον περίφημο ορισμό της ενδελέχειας καθορίζει ότι ο Ισοκράτης είναι συνέχεια μιάς μεγάλης αλήθειας. Έφθασε η ώρα η κοινή διανοητική Ελληνική αρετή να γεννήσει τον Ένα Έλληνα άνθρωπο μπροστά στην αλήθεια του Είναι του Αγαθού. Ο Ισοκράτης γεννά την έννοια του ενός Έλληνος ανθρώπου, αυτού που στο μυαλό μας ενώνει τις προσδοκίες της Πλατωνικής ανάμνησης και της Αριστοτελικής πράξης. Ενός Έλληνα θεανθρώπου. Γεννά τον ιδανικό Έλληνα που ενθυμείται και πράττει πέρα από περιορισμούς χώρου και χρόνου.

Ούτως ή άλλως όλος ο λόγος είναι μία αντιπαραβολή Ελλήνων και βαρβάρων. Στην παράγραφο 3 ρητά αναφέρεται στον πόλεμο προς τους βαρβάρους και στην ειρήνη προς τους Έλληνες. Το βάθος της Ισοκρατικής Ειρήνης είναι απύθμενο ,έχει σχέση με την ησυχία του Είναι, και σίγουρα τονίζει το γεγονός ότι αναφέρεται σε Έλληνες και μόνο. Επίσης στην παράγραφο 9 καλεί σε μία κοινή ανάμνηση ενός Ελληνικού παρελθόντος ,η οποία ανάμνηση είναι επίτευγμα των «ευ φρονούντων». Ως γνωστόν η φρόνηση από το φρήν είναι καθαρά Ελληνική λέξη και έχει σχέση με τη λογική διαμόρφωση και ελεγξιμότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας κατά τρόπο που μόνο οι Έλληνες οραματίσθηκαν.

Εν κατακλείδι. Ο Σωκράτης στον Πλατωνικό Πρωταγόρα θεωρεί ότι τα παιδιά του Περικλή δεν είναι σίγουρο ότι θα μεθέξουν της πολιτικής αρετής ,εάν δεν εντρυφήσουν στο παιδευτικό Είναι ενός Σωκρατικού τρόπο. Τα παιδιά αυτά είναι κατώτερα στη φύση-ως σύνολο ιδιοτήτων-από το Σωκράτη. Με την παιδεία όμως μπορούν να μεθέξουν του ιδίου τελείου Είναι. Αυτό εξάλλου προς όλους τους Έλληνας είναι και το μήνυμα της περιώνυμης Ισοκρατικής φράσης.

Αγιολογιο

Αγιον Ορος

Αγιοι της Λεσβου

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR

Login or Register

Register

User Registration
or Cancel