***
Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ
Ἡ ἀνά χεῖρας μελέτη ἐπιχειρεῖ νά ἐκθέσει καί νά ἑρμηνεύσει, κατά τό δυνατόν ἀκριβέστερα καί πληρέστερα, τό περιεχόμενο τῆς πίστεως καί τῆς καταγεγραμμένης ἐμπειρίας, τοῦ “εὐσεβοῦς φρονήματος” καί τῆς ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Τά δόγματα, πού εἶναι οἱ περιεκτικές προτάσεις πίστεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας στήν Ἁγία Τριάδα καί τόν Χριστό σέ μία μακραίωνη συνέχεια καί ἀδιάκοπη ἑνότητα ζωῆς καί θεολογίας, προσελκύουν καί σήμερα, ἐνδεχομένως περισσότερο, τό ἐρευνητικό ἐνδιαφέρον ὀρθοδόξων θεολόγων ἀλλά καί ἑτεροδόξων μελετητῶν καί πολλῶν θύραθεν συγγραφέων.
Λαμβάνοντας σοβαρά ὑπόψη τήν εὐρύτερη ἐνασχόληση μέ τήν ἔκθεση καί τή θεολογική σημασιολόγηση τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πίστεως καί τῶν προεκτάσεών τους στή ζωή τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, σέ συνδυασμό μέ τήν αὐξανόμενη γλωσσική δυσκολία προσέγγισης, ἀναδίφησης καί κατανόησης τῶν κειμενικῶν μαρτυριῶν, θεωροῦμε ὅτι ἔχουν καταστήσει ἐπιτακτική πλέον τήν ἀνάγκη τῆς ἐκ νέου παρουσίασης τῶν θεμάτων πού διερευνᾶ ἡ Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας.
Συγκεκριμένα, τό συγγραφικό μας ἐγχείρημα ἐπικεντρώνεται στήν ἀνάδειξη τῶν στοιχείων ἐκείνων πού ἀποσαφηνίζουν καί ἑρμηνεύουν ἀκριβέστερα τό θεολογικό περιεχόενο τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν συνεπειῶν καί ἐφαρμογῶν τους στή ζωή τῶν μελῶν της. Μέ αὐτό τόν τρόπο ἀνάπτυξης καί παρουσίασης τῶν κεφαλαιωδῶν θεματικῶν περιοχῶν τῆς Δογματικῆς, ὁ ἀπώτερος στόχος τοῦ συγγραφέα εἶναι, κατά τό μέτρο τῶν δυνάμεών του, νά κάνει πράξη τήν ἀπαραίτητη καί ἐπιζητούμενη σμίκρυνση τῆς ἀπόστασης μεταξύ ἐκκλησιαστικῆς - χαρισματικῆς καί ἀκαδημαϊκῆς - ἐπιστημονικῆς θεολογίας.
Στήν προσπάθειά του γιά τή διεξοδική ἐξέταση τῶν κυριοτέρων πτυχῶν τοῦ πριεχομένου τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, σέ διαχρονία καί συγχρονία μέ τόν τρόπο ζωῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας, συνεισφέρει οὐσιαστικά καί γόνιμα ἡ λειτουργική συνύπαρξη, ἡ ἄρρηκτη σύνδεση καί συσχέτιση τῆς Δογματικῆς μέ τή βιβλική μαρτυρία καί τήν πατερική παράδοση, μέ τό ἦθος καί τή λατρεία, μέ τή θεωρία καί τήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ θεολογική καί ἱστορική τεκμηρίωση τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πίστεως ἀκολουθεῖ “τάς τῶν ἁγίων θεοπνεύστους θεολογίας καί τό τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβές φρόνημα”. Τοῦτο ἀποτυπώνεται στά μνημεῖα ἑνός ὑπερδισχιλιετοῦς πολιτισμοῦ λόγου καί τέχνης πού δημιουργεῖ ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ ἡ Ἐκκλησία. Ἀσφαλῶς, ἕνα τέτοιο ἐγχείρημα δέν μπορεῖ νά ἀγνοήσει ἤ νά ὑποβαθμίσει τήν ἀναγκαιότητα μιᾶς σύγχρονης ἐκφορᾶς τῆς θεολογικῆς μαρτυρίας σέ διάλογο μέ τά θεμελιώδη προβλήματα, τίς ἀπορίες καί τίς ἀναζητήσεις τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου. Τό τελευταῖο κρίνεται ἰδιαιτέρως σημαντικό καί ἄκρως ἐπίκαιρο γιά τήν ἐποχή μας, ἡ ὁποία ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς αἰώνας τῆς ἀνθρωπολογίας.
Στό θεματικό κορμό τῆς Δογματικῆς τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, πέραν τῆς Τριαδολογίας, Χριστολογίας καί Ἐκκλησιολογίας, περιλαμβάνονται καί συνεξετάζονται καί ἐπιμέρους ἑνότητες τῆς Πνευματολογίας, τῆς περί ἱερῶν μυστηρίων διδασκαλίας (ὡς μέσων καί τρόπου θεραπείας καί σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ἤ ὡς λόγου περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ κόσμου), καθώς ἐπίσης ζητήματα περί τοῦ ἀνθρώπου (ἀπό τή δημιουργία στή θέωση) καί περί τῶν ἐσχάτων (ἀνακαινισμός τῆς κτίσεως, ἐσχατολογική τελείωση καί “ζωή τοῦ μέλλοντος αἰῶνος”).
Ἡ παρούσα ἐργασία ἀποσκοπεῖ νά ἐξυπηρετήσει τίς διδακτικές ἀνάγκες τῶν φοιτητῶν τῆς Θεολογίας. Γι’ αὐτό καί ἐπελέγη συνειδητά νά ἀποφευχθοῦν πολλές, ἄρτιες καί μακροσκελεῖς ὑποσημειώσεις. Ἀναμφιβόλως, ὁ ἐνδιαφερόμενος ἐρευνητής μπορεῖ νά ἐμπλουτίσει τήν πληρέστερη τεκμηρίωση τῶν γραφομένων στίς μελέτες πρωτίστως τοῦ ὑποσημειουμένου καί ἄλλων θεολόγων καί συγγραφέων, πού παρατίθενται στόν πίνακα τῆς βιβλιογραφίας. Ἐξάλλου, θεωρεῖται ἀναμενόμενο, ἄν ὄχι ἀπαραίτητο, οἱ μυημένοι καί εἰδικοί μελετητές θεμάτων τῆς Δογματικῆς νά γνωρίζουν καλῶς τίς σχετικές πηγές καί τά βοηθήματα.
Ὁλοκληρώνοντας μέ τή χάρη τοῦ ἐν τριάδι Θεοῦ τήν πρώτη ἔκδοση τῆς συγγραφικῆς μας κατάθεσης καί παραδίδοντάς την στούς ἀγαπητούς καί καλοπροαίρετους ἀναγνῶστες, εὐελπιστοῦμε νά γίνει ἀφορμή καί νά δώσει καί σέ ἄλλους ὤθηση νά προχωρήσουν σέ περαιτέρω μελέτη τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος.
Ἡ ἐργασία μας ἀφιερώνεται σέ ὅλους ὅσους, –στή σημερινή ἐποχή τῶν πολλῶν προβλημάτων, ἀδιεξόδων καί ἀλλοπρόσαλλων ἀναζητήσεων–, ἐξακολουθοῦν ὡς ἀληθινοί “ἐραστές” νά ἐπιλέγουν νά ἀναζητοῦν “τό ἐναπόθετον καί κεκρυμμένον κάλλος τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πίστεως”. Προδήλως, αὐτοί θά ἔχουν ἀντιληφθεῖ ὅτι ζοῦν, κινοῦνται καί ὑπάρχουν ἐπειδή ἀκριβῶς τούς συνέχει καί τούς συντροφεύει παντοτινά “ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος”.
Θεσσαλονίκη, 21 Νοεμβρίου 2014
Ἑορτή τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου
Βασιλειος αθ. Τσιγκος
***
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
ΠΡΟΛΟΓΟΣ |
13 |
|
|
|
|
|
|
Α΄. ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΟΓΜΑΤΩΝ |
17 |
|
|
Β΄. ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ |
35 |
||
Γ΄. ΟΙ ΘΕΟΦΑΝΕΙΕΣ ΩΣ ΠΗΓΗ ΘΕΟΓΝΩΣΙΑΣ |
53 |
||
Δ΄. ΤΡΙΑΔΟΛΟΓΙΑ
1. Κίνηση καί περιχώρηση στήν τριαδική θεότητα |
71 |
2. Τριαδολογία τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων |
83 |
3. Τριαδολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ |
101 |
4. Ἡ τριαδική θεότητα στόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ |
107 |
5. Διάκριση οὐσίας καί ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ - Οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ εἶναι φυσικές, οὐσιώδεις καί ἄκτιστες |
120 |
Ε΄. ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ
1. Τό χριστολογικό πλαίσιο τῆς Α΄ καί Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου |
143 |
|
2. Ὁ χριστολογικός ὅρος τῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος |
163 |
|
3. Προέκταση τῶν χριστολογικῶν αἱρέσεων - Ἡ συμβολή τῆς Χριστολογίαςτοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ |
170 |
|
4. Χριστολογία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ α.Ἡ καθ’ ὑπόστασιν ἕνωση τῶν δύο φύσεων στή μία σύνθετη ὑπόσταση τοῦ Λόγου καί οἱ δογματικές της ἀκολουθίες |
182 |
|
β.Ἡ περιχώρηση τῶν δύο φύσεων στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ |
194 |
|
γ.Οἱ δύο θελήσεις καί οἱ δύο ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ |
198 |
|
5. Ἡ χριστολογική καί σωτηριολογική σημασία τοῦ ὅρου “Θεοτόκος” |
206 |
|
ΣΤ΄. ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗ ΘΕΩΣΗ
1. Δημιουργία καί πτώση τοῦ ἀνθρώπου |
221 |
|
2. Τό Μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ Οἰκονομίας |
243 |
|
3. Ὁ ἐν Χριστῷ καινός ἄνθρωπος |
261 |
|
4. Ἡ ἐν Χριστῷ σωτηρία τοῦ “ὅλου” ἀνθρώπου |
276 |
|
5. Παγκοσμιότητα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας |
289 |
|
6. “Κοινωνία τῆς θεώσεως” |
300 |
|
Ζ΄. ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ
1. Χριστοκεντρική Ἐκκλησιολογία |
315 |
|
2. Ἡ ἀρχή καί ἡ ἐν Χριστῷ φανέρωση τῆς Ἐκκλησίας |
320 |
|
3. Ἐκκλησία ὡς “σῶμα Χριστοῦ” |
325 |
|
4. Ἅγιο Πνεῦμα καί Ἐκκλησία |
334 |
|
5. Χαρίσματα καί θεσμοί στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας |
344 |
|
6. Ἰδιότητες τῆς Ἐκκλησίας |
375 |
|
7. Τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας |
|
|
α.Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ κόσμου |
389 |
|
β.Τό βάπτισμα καί τό χρίσμα |
404 |
|
γ.Ἡ μετάνοια - ἐξομολόγηση |
416 |
|
δ. Ἡ θεία Εὐχαριστία |
432 |
|
ε. Ἐκκλησία σημαινομένη ἐν τοῖς μυστηρίοις |
452 |
|
Η΄. ΕΣΧΑΤΑ
1. Ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος καί ὁ ἀνακαινισμός τῆς κτίσεως |
461 |
|
|
2. Ἡ πορεία τῆς Ἐκκλησίας ἐντός τῆς ἱστορίας καί ἡ πρό- γευση τῶν ἐσχάτων |
482 |
|
|
3. Ἐσχατολογική τελείωση καί “ζωή τοῦ μέλλοντος αἰῶνος” |
493 |
|
|
Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α |
|
||
Α´. ΠΗΓΕΣ |
|
||
1. ΕΡΓΑ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ |
511 |
||
2. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ |
512 |
||
3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ |
512 |
||
Β´. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ |
|
||
1. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ |
512 |
||
2. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ |
523 |
||
***
Βασίλειος Ἀθ. Τσίγκος
Ὁ συγγραφέας γεννήθηκε στό Ἀγρίνιο καί σπούδασε Θεολογία στίς Θεολογικές Σχολές τοῦ Α.Π.Θ. καί τοῦ Ρωμαιοκαθολικοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Δουβλίνου. Εἶναι Καθηγητής στό Τμῆμα Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. καί διδάσκει Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας.
Τά ἐρευνητικά του ἐνδιαφέροντα εἶναι στραμμένα:
• Στή μελέτη τοῦ περιεχομένου τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ζωῆς μέσα ἀπό τά μνημεῖα ἑνός πολιτισμοῦ λόγου καί τέχνης πού δημιουργεῖ ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ ἡ Ἐκκλησία.
• Στήν ἀκριβή ἔκθεση καί αὐθεντική ἑρμηνεία τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς πίστεως σέ διαχρονία καί συγχρονία μέ τόν τρόπο ζωῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας.
• Στήν ἄρρηκτη καί ὀργανική σύνδεση τῆς δογματικῆς θεολογίας μέ τή βιβλική μαρτυρία καί τήν πατερική παράδοση, μέ τό ἦθος καί τή λατρεία, μέ τή θεωρία καί τήν πράξη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
• Στήν ἀναγκαιότητα μιᾶς σύγχρονης ἐκφορᾶς τῆς θεολογικῆς μαρτυρίας σέ διάλογο μέ τά θεμελιώδη προβλήματα καί τίς ἀπορίες τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου.