Οι μαθήτριες και οι μαθητές της Γαλλίας επέστρεψαν στα θρανία δίχως Θεό. Δίχως σταυρούς κρεμασμένους στους τοίχους, αστέρια του Δαβίδ και μαντίλες στο κεφάλι. Πλέον όμως έχουν στη διάθεση τους 15 άρθρα που εξηγούν τους λόγους για τους οποίους η θρησκεία πρέπει να παραμένει εκτός των πυλών όλων των (δημόσιων) γαλλικών σχολείων. Τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου, όταν οι 12 εκατομμύρια γάλλοι μαθητές και μαθήτριες εισήλθαν στα σχολεία και τις τάξεις τους, βρήκαν αναρτημένη στους τοίχους και σε κεντρικά σημεία αυτών τη Χάρτα για τον Κοσμικό Χαρακτήρα του Σχολείου. Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο που αναδεικνύει με τρόπο απλό, σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, ποια πρέπει να είναι τα όρια της θρησκείας στο σχολικό περιβάλλον με κριτήριο τις δημοκρατικές αρχές και τις αρχές που διέπουν τη σύσταση και τη λειτουργία του γαλλικού κράτους. Η ιδέα ανακοινώθηκε πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2012 ενώ τη Δευτέρα, πρώτη ημέρα της νέας σχολικής χρονιάς στη Γαλλία, ο υπουργός Παιδείας Βενσάν Πεϊγιόν την παρουσίασε επίσημα σε ένα σχολείο στην περιφέρεια του Παρισιού. Στόχος αυτής της ιδιότυπης εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας είναι η εξοικείωση μαθητών και καθηγητών με τις αρχές της κοσμικότητας – laϊcite στα γαλλικά - μια έννοια η οποία προσδιορίζει τον πλήρη διαχωρισμό μεταξύ κράτους και θρησκείας και την αυτονομία ενός ατόμου ή μιας συλλογικότητας αναφορικά με κάθε αλλότριο ιδεολογικό, ηθικό ή θρησκευτικό πρόσταγμα.
«Η Δημοκρατία», αναφέρεται στη σύντομη εισαγωγή της Χάρτας, «απαιτεί τον Λόγο και τη Δικαιοσύνη» και ως εκ τούτου «το γαλλικό σχολείο έχει το καθήκον να συνεισφέρει στο κοινό καλό, στην οικοδόμηση της ισότητας, της ελευθερίας και της αδελφοσύνης και να βοηθήσει τους μαθητές να γίνουν πολίτες οι οποίοι δεν θα βλάπτουν καμία συνείδηση: αυτή είναι η ίδια η ουσία της κοσμικότητας». Τα άρθρα της Χάρτας απαγορεύουν την επίδειξη θρησκευτικών συμβόλων, υπογραμμίζουν την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και, το κυριότερο, δηλώνουν ότι τα θρησκευτικά δόγματα μπορούν να αποτελέσουν, όπως κάθε άλλο ζήτημα, αντικείμενο συζήτησης η οποία θα διεξάγεται με τις αρχές της λογικής και της επιστήμης.
Τα πρώτα πέντε άρθρα της Χάρταςορίζουν τις γενικές αρχές της κοσμικότητας ενώ τα υπόλοιπα δέκα ρυθμίζουν την εφαρμογή τους στο σχολικό περιβάλλον, καθώς κατά την ώρα του μαθήματος οι πιθανότητες να θιγούν επίμαχα ζητήματα είναι πάρα πολλές: από το Ολοκαύτωμα έως τη σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων και από τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου μέχρι το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Και υπάρχουν επίσης το γυμναστήριο, η πισίνα, το εστιατόριο. Κάθε φορά που το σώμα, οι διατροφικές συνήθειες και οι πολιτισμικές καταβολές εισέρχονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, ο κάθε μαθητής ή μαθήτρια (με την παρότρυνση ή έπειτα από απαίτηση των γονιών) μπορεί να αξιώσει την αναγνώριση της θρησκευτικής του ταυτότητας και τον σεβασμό όλων όσα επιτάσσει αυτή.
Αυτό που επιδιώκει ο γάλλος υπουργός Παιδείας είναι να μπλοκάρει αυτή την αναγνώριση της θρησκευτικής και εν μέρει πολιτισμικής διαφορετικότητας στο όνομα της ατομικής ελευθερίας και μιας ακαθόριστης «ουδετερότητας» του κράτους. Επιφανείς μουσουλμάνοι της Γαλλίας κάνουν λόγο για μια κεκαλυμμένη προπαγάνδα κατά του Ισλάμ. Ωστόσο ο Βενσάν Πεϊγιόν - εμπνευστής της ώρας της Κοσμικής Ηθικής, η οποία από το 2015 θα αποτελεί υποχρεωτικό μάθημα στα γαλλικά σχολεία - απορρίπτει τη μομφή. «Δεν πρόκειται για έναν αγώνα επιβολής των μεν προς τους δε, αλλά για μάχη ενάντια σε όσους θέλουν να θέσουν τους μεν ενάντια στους δε», δήλωσε στην «Journal du Dimanche».
«Στοχοποιούν το Ισλάμ» λέει η μουσουλμανική κοινότητα
Έπειτα από την κοινοποίηση του συγκεκριμένου σχεδίου τον Δεκέμβριο του 2012 - αναφέρει η «Μοnde» - εννέα στους δέκα Γάλλους εκφράστηκαν θετικά. Ωστόσο υπάρχουν και οι μειονότητες. Η ανάρτηση της Χάρτας στα γαλλικά σχολεία επικρίθηκε έντονα από το Συμβούλιο της Γαλλίας για τη Μουσουλμανική Πίστη, το οποίο διαμαρτυρήθηκε για την ύπαρξη άρθρων που στοχεύουν ευθέως το Ισλάμ -από την απαγόρευση ΤΠΒ «επίδειξης» θρησκευτικών συμβόλων, ήδη σε ισχύ από το 2004, έως τις αναφορές για την ισότητα των δύο φύλων.
***
θρησκευτικό σαβουάρ βιβρ στο σχολείο
1. Η Γαλλία είναι μια Δημοκρατία αδιαίρετη, κοσμική και κοινωνική. Διασφαλίζει την ισότητα απέναντι στον νόμο σε όλους τους πολίτες και σέβεται όλες τις θρησκείες.
2. Η κοσμική Δημοκρατία βασίζεται στον διαχωρισμό μεταξύ θρησκειών και κράτους. Το κράτος είναι ουδέτερο όσον αφορά τις θρησκευτικές ή πνευματικές πεποιθήσεις. Δεν υπάρχει καμία επίσημη θρησκεία.
3. Η κοσμικότητα εγγυάται την ελευθερία της συνείδησης για όλους. Ο καθένας είναι ελεύθερος να πιστεύει ή να μην πιστεύει. Επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση των πεποιθήσεων του, με σεβασμό των άλλων εντός των ορίων της δημόσιας τάξης.
4. Ο κοσμικός χαρακτήρας είναι συμβατός με την ιδιότητα του πολίτη καθώς αποτελεί τον συνεκτικό κρίκο ανάμεσα στην ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη.
5. Το κράτος εγγυάται τον σεβασμό των αρχών της κοσμικότητας στα σχολεία.
6. Η κοσμικότητα του σχολείου προσφέρει στους μαθητές τις κατάλληλες συνθήκες για να σφυρηλατήσουν την προσωπικότητα τους, να καλλιεργήσουν την κρίση τους ελεύθερα και να κατανοήσουν την ιδιότητα του πολίτη. Τους προστατεύει από τον προσηλυτισμό και από κάθε είδους πίεση που θα τους εμπόδιζε να κάνουν ελεύθερα τις επιλογές τους.
7. Η κοσμικότητα εξασφαλίζει στους μαθητές την πρόσβαση σε μια κοινή κουλτούρα.
8. Ο κοσμικός χαρακτήρας επιτρέπει την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης και τον σεβασμό των δημοκρατικών αξιών και του πλουραλισμού των πεποιθήσεων.
9. Ο κοσμικός χαρακτήρας συνεπάγεται την απόρριψη κάθε μορφής βίας και διακρίσεων, εγγυάται την ισότητα ανάμεσα στα κορίτσια και στα αγόρια και βασίζεται σε μια κουλτούρα σεβασμού και κατανόησης του άλλου.
10. Όλα τα μέλη του διδακτικού προσωπικού έχουν την υποχρέωση να διδάσκουν στους μαθητές την έννοια και την αξία της κοσμικότητας, όπως και να ενημερώσουν τους γονείς των μαθητών για τη Χάρτα.
11. Το διδακτικό προσωπικό έχει υποχρέωση να τηρεί αυστηρή ουδετερότητα.
12. Τα μαθήματα είναι κοσμικά. Το σχολείο εξασφαλίζει την ποικιλομορφία των κοσμοθεωριών, την έκταση της γνώσης και κανένα θέμα δεν αποκλείεται από την επιστημονική και εκπαιδευτική έρευνα.
13. Κανένας μαθητής δεν μπορεί να επικαλεσθεί τις θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, να αμφισβητήσει ή και να αποτρέψει έναν δάσκαλο από τη διδασκαλία ορισμένων τμημάτων του προγράμματος σπουδών.
14. Η χρήση θρησκευτικών συμβόλων ή ρούχων που υποδηλώνουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των μαθητών απαγορεύεται στα δημόσια σχολεία.
15. Με τις σκέψεις τους και τις δραστηριότητες τους οι μαθητές συμβάλλουν στη διατήρηση της κοσμικότητας στο σχολείο τους.
***
Τα μπανλιέ
Αν επιθυμούμε να καταπολεμήσουμε τον αυξανόμενο σεχταρισμό που παρατηρείται σε κάποια σχολεία, πρέπει να αναμορφώσουμε τις περιοχές τις οποίες εξυπηρετούν γιατί εκεί ενισχύονται οι κοινοτικοί και εθνοτικοί διαχωρισμοί.
Φιλίπ Τουρνιέ, εκπρόσωπος της Ένωσης Διευθυντών των Σχολείων της Γαλλίας.
***
Προπαγάνδα
Οι μουσουλμάνοι μαθητές διακρίνουν ξεκάθαρα ότι ο καθολικισμός στη Γαλλία αντιμετωπίζεται ευνοϊκότερα από τις υπόλοιπες θρησκείες. Υπό αυτές τις συνθήκες, κάθε αναφορά στην κοσμικότητα μπορεί να θεωρηθεί ύποπτη για προπαγάνδα.
Κρίστόφ Βαρανιάκ, καθηγητής Ιστορίας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Σάκης Μαλαβάκης
Από την εφημερίδα «Τα Νέα», Σαββατοκύριακο 14 – 15 Σεπτεμβρίου 2013
