από το περιοδικό «Η Δράσις μας», τεύχος 476, Φεβρουάριος 2010

Ο Μ. Φώτιος (±820-891), τον όποιο τιμά η Εκκλησία μας τον μήνα αυτό, ήταν από τις πιο σπάνιες μορφές, για την οποία σεμνύνεται ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία.

Είναι ένας άγιος Πατέρας της Εκκλησίας που έκανε πράξη της ζωής του την πραότητα, την ανεξικακία, την ταπείνωση και την αγάπη, ζώντας όχι σε μια ερημική σκήτη, αλλά μέσα στον κόσμο.

Δεν θα επιμείνουμε στην ατίμητη προσφορά του στη φιλολογία με το σπουδαίο νεανικό του έργο «Λέξεων Συναγωγή» και το άλλο έργο «Μυριόβιβλος» ή «Βιβλιοθήκη». Ή στην προσφορά του στη φιλοσοφία και στη θεολογία με το πλούσιο ερμηνευτικό έργο στην Αγία Γραφή.

Θα εστιάσουμε το λόγο στο πρωτοποριακό έργο που επετέλεσε με τους δύο μεγάλους Θεσσαλονικείς ιεραποστόλους Μεθόδιο και Κύριλλο. Σ' αυτούς τους δύο αγίους Έλληνες Θεσσαλονικείς αδελφούς οφείλουν την ύπαρξη τους μεταξύ των πολιτισμένων λαών οι Σλάβοι. Οι δε Βούλγαροι, πρώην «έθνος βαρβαρικών και μισόχριστον», χάρις σ' αυτούς «παραδόξως μετεκεντρίσθησαν εις την τον Χριστού πίστιν».

Σπούδασαν και οι δυο αδελφοί στο «Πανδιδακτήριο» της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Κύριλλος (827- 869) αναγορεύτηκε καθηγητής του Πανεπιστημίου αυτού σε ηλικία 25 ετών και ήταν γλωσσομαθέστατος. Γνώριζε πολύ καλά τη Λατινική, την Εβραϊκή, τη Συριακή και τη Σλαβική γλώσσα. Ο Μεθόδιος (815-884) ήταν πολύ καλά καταρτισμένος στα νομικά.

Ο Μ. Φώτιος έστειλε καταρχάς (το 860) και τους δυο στην Κριμαία στους Χαζάρους. Τα αποτελέσματα της ιεραποστολής αυτής ήταν πενιχρά. Κατόπιν όμως μετέβησαν και οι δυο στη Μοράβια, όπου δίδαξαν τον Χριστιανισμό και μετέφρασαν στα Σλαβικά με το Κυριλλικό αλφάβητο την Αγία Γραφή και λειτουργικά βιβλία.

Οι δυο αδελφοί ξεκίνησαν από το Ορθόδοξο Ελληνικό Βυζάντιο, όταν τον Πατριαρχικό θρόνο της Βασιλίδος των Πόλεων κοσμούσε ο Μ. Φώτιος. Ξεκίνησαν κρατώντας στο χέρι το Ευαγγέλιο της αληθείας και το παρέδωσαν στους Σλάβους στη γλώσσα τους, με τη Σλαβική γραφή. Έτσι, μαζί με το Ευαγγελικό φως, τους έδωσαν όχι μόνο αλφάβητο, αλλά και γενικότερα τα γράμματα, τα φώτα, τον πολιτισμό. Οι δύο ιεραπόστολοι είχαν μάθει τα Σλαβικά στο σπίτι του πατέρα τους, του Λέοντος Δρουγγαρίου Μακεδονίας. Και φωτιζόμενοι από τον άγιο Θεό, εφεύραν τη Σλαβική γραφή. Έτσι αναγέννησαν Ρώσους, Βουλγάρους, Σέρβους, όλους γενικά τους Σλάβους.

Ο φιλόδοξος και πάντα φθονερός απέναντι στο Ελληνικό Βυζάντιο Πάπας, τους κάλεσε σε απολογία, γιατί χρησιμοποίησαν τη γλώσσα των Σλάβων στην ιεραποστολή και δεν χρησιμοποίησαν μια από τις «τρεις ιερές γλώσσες», όπως ονόμαζε τα Εβραϊκά, τα Ελληνικά και τα Λατινικά. Η απάντηση τους ήταν άμεση: «Είναι ντροπή», του είπαν, «να υποστηρίζετε την αίρεση των τριών γλωσσών και να διδάσκετε ότι οι άλλες γλώσσες είναι κουφές και άλαλες. Θεωρείτε τον Θεό ανίκανο να κάνει και τους άλλους να φωτισθούν;».

Η χρυσή εποχή της βυζαντινής ιεραποστολής (9ος και 10ος αί.) δημιουργήθηκε χάρη στον ευφυή, μαχητικό και όπου έπρεπε διαλλακτικό Μ. Φώτιο, ο όποιος χειροτονήθηκε από λαϊκός σε Αρχιεπίσκοπο και Πατριάρχη μέσα σε πέντε μέρες. Χειροτονήθηκε, όπως γράφει, χωρίς να το περιμένει, «κλαίων, οδυρόμενος, κοπτόμενος».

Μ. Φώτιος, Κύριλλος και Μεθόδιος, οι τρεις αυτές λαμπρές προσωπικότητες, είναι οι δημιουργοί της χρυσής εκείνης εποχής. Ενώ ο Φώτιος, ο μέγας αστέρας της Ορθοδοξίας, είναι ταυτόχρονα και ο πνευματικός κρίκος των δυο Χριστιανικών χιλιετηρίδων. Και παράλληλα πολύτιμος οδηγός του νέου Ελληνισμού.