Από το περιοδικό «Σύνδεσμος», τεύχος 458 Απρίλιος 2011

Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, οι πιστοί ένοιωσαν την ανάγκη να απεικονίζουν ιερά πρόσωπα και γεγονότα, αγιογραφώντας αυτά με χρώματα επάνω σε κατεργασμένα επίπεδα ξύλα (σανίδες) και να προσκυνούν τις εικόνες αυτές τιμητικά και μόνον, αφήνοντας όμως την αληθινήν τιμήν να διαβαίνει προς τα απεικονιζόμενα πρόσωπα, υποβοηθούμενοι έτσι στον σεβασμό και στην προσευχή προς αυτά. Όπως ακριβώς αργότερα διατύπωσε δογματικά η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος, η αποδιδομένη «τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει». Λατρευτική προσκύνηση στον Ένα και Τριαδικόν Θεόν και τιμητική στους Αγίους μας, εξαιρέτως δε προς την Παναγία Θεοτόκον. Στα πρώτα μάλιστα χρόνια, και η περίοδος αυτή ήταν αρκετά μεγάλη, λόγω των απηνών διώξεων, χρησιμοποιούσαν συμβολισμούς, όπως τον Αμνόν, τον Ιχθύν, την άμπελον, την περιστερά, καθώς και μονογράμματα. Στην συνέχεια, κατά τους διαδραμόντες αιώνες, παρά την πολύχρονη περίοδο της εικονομαχίας, διεδόθησαν ευρέως τα ιερά εικονίσματα, προσκυνούμενα ευλαβικά, αλλά τιμητικά, από τους πιστούς και στολίζουν και ιεροποιούν τους ιερούς Ναούς, αλλά και τα σπίτια των πιστών.

Όμως, για την Ορθοδοξία η στιγμή της Αναστάσεως του Χριστού παραμένει ανεικόνιστη, γιατί τόσον τα Ευαγγέλια όσον και η Παράδοση της Εκκλησίας δεν αναφέρουν τίποτα διαδικαστικό για την στιγμή αυτή. Η Ανάσταση του Χριστού έγινε θεοπρεπώς με τρόπο απρόσιτο για τα ανθρώπινα μάτια.

Τον αναστημένο Κύριο τον είδαν πολλοί, μίλησε σε πολλούς, κάλεσε τον μαθητήν να τον ψηλαφήσει, συναναστρέφοντο μαζί Του, περιοδικά, για σαράντα ημέρες οι μαθητές Του, μαζί πήγαν στον τόπο από οπού ανελήφθη. Πρώτοι τον είδαν η Παναγία μητέρα Του και οι άλλες μυροφόρες γυναίκες, οι μαθητές Του, κανένας όμως δεν είδε πώς έγινε η Ανάσταση Του. Ο μεγάλος λίθος πού έφραξε το μνήμα δεν αποκυλίσθηκε για να εξέλθει ο Χριστός, αλλά να Ιδούν οι άνθρωποι τον άδειο Τάφο και να διαπιστώσουν την Ανάσταση και να πιστέψουν στην Θεότητα του Ιησού. Ο Χριστός ανεστήθη «εσφραγισμένου του Τάφου». Δεν εγνώριζαν τίποτε οι ασώματοι άγγελοι, οι μαθηταί Του, οι στρατιώτες πού εφύλασσαν το Τάφον.

Γι' αυτό η ορθόδοξη εικονογραφία δεν περιγράφει την στιγμή της Αναστάσεως αλλά ιστορεί την νίκη του Κυρίου κατά του θανάτου, με την κάθοδο Του στον Άδη. Πατάει με δύναμη τις σπασμένες πύλες του Άδη πού ανοίγεται κάτω από τα πόδια του σαν μαύρη άβυσσος, κρατάει με το ένα Του χέρι το τρόπαιο της νίκης, τον Σταυρό, συντρίβει τον σατανά μαζί με τον θάνατο και με το άλλο Του το χέρι σηκώνει, εγείρει τον Αδάμ, το σύμβολο του ανθρώπινου γένους, ενώ δίπλα Του ακολουθεί ή Εύα με τα χέρια της υψωμένα σε δέηση. Στο σκοτάδι του Άδη είναι σκορπισμένα κλειδιά, συρτές και μοχλοί πού κρατούσαν δέσμιους αιώνες τους ανθρώπους. Ο θάνατος πλέον νικήθηκε συντριπτικά. Δεξιά και αριστερά απεικονίζονται οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης και όσοι από τους άλλους θανόντος, δέσμιους του Άδη, άκουσαν το κήρυγμα του και εις τον Άδην κατελθόντος Χριστού, μετενόησαν, επίστεψαν και εσώθησαν.

Οι γνωστές εικόνες πού δείχνουν τον Χριστόν να «εκτινάζεται» εκ του Τάφου, κρατώντας λάβαρο της νίκης, ενώ άγγελος σηκώνει την ταφική πλάκα - λίθος ήταν -αποτελούν δυτική εικονογραφία, χωρίς τεκμηρίωση, με παραλλαγμένες ή στην καλλίτερη περίπτωση, φανταστικές λεπτομέρειες.