από το βιβλίο του «Εόρτια Μηνύματα», Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας

 «Μνήμη δικαίου μετ' εγκωμίων»(Παροιμ. ι' 7 )

Οσοιδήποτε ύμνοι και αν αφιερωθούν προς τον εορταζόμενον μέγαν Ιεράρχην, προς τον επίσκοπον των Μύρων της Λυκίας, τον Άγιον Νικόλαον τον θαυματουργόν, δεν θα ήσαν ικανοί να υμνήσουν δεόντως την μεγάλην αυτήν προσωπικότητα. Διότι πρόκειται περί φυσιογνωμίας, η οποία ιδιαιτέρως διαλάμπει εις το πνευματικόν στερέωμα της Εκκλησίας. Πρόκειται περί προσωπικότητας, της οποίας η αρετή και η αγιότης είναι ωλοκληρωμένη. Δεν έχει μόνον μίαν πλευράν αρετής και αγιότητας άξιαν προσοχής, αλλά παρουσιάζει το σύνολον της χριστιανικής αρετής ενσαρκωμένον εις το πρόσωπον του.

***

Η Εκκλησία, μεταξύ των άλλων ύμνων της προς τον σήμερον εορταζόμενον Άγιον, προσφέρει εις αυτόν και μίαν υμνολογικήν ανθοδέσμην, η οποία είναι γνωστή ως το κατ΄ εξοχήν τροπάριον του αγίου Νικολάου. Η ανθοδέσμη αυτή εμφανίζει μίαν προς μίαν τας αρετάς του Αγίου και τον παρουσιάζει ως μίαν ωλοκληρωμένην πνευματικήν προσωπικότητα. Καν είναι επίκαιρον να απολαύσωμεν και ημείς σήμερον την ευωδίαν εκάστου από τα άνθη, τα όποια την αποτελούν.

«Κανόνα πίστεως και εικόνα πραότητος, εγκράτειας διδάσκαλον ανέδειξε σε τη ποίμνη σου η των πραγμάτων αλήθεια, δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια». Ιδού η ανθοδέσμη η υμνολογική. Ιδού τα εύοσμα άνθη, τα όποια την αποτελούν και περικοσμούν την προσωπικότητα του αγίου ιεράρχου.

Δεν πρέπει ποτέ να λησμονώμεν, ότι τον άνθρωπον βαρύνουν ωρισμένα καθήκοντα, των οποίων η τήρησις επιβάλλεται, εάν πρόκειται να είναι ηθική προσωπικότης και να ζη πάντοτε με συνέπειαν προς τας υποχρεώσεις του. Τα καθήκοντα αυτά διακρίνονται συνήθως: εις καθήκοντα α) προς τον Θεόν, β) προς τον πλησίον και γ) προς τον εαυτόν μας. Ακριβώς δε το εγκώμιον του Αγίου Νικολάου μας παρουσίασε τας τρεις αυτάς όψεις των καθηκόντων εν εφαρμογή εις την προσωπικότητα και την ζωήν του αγίου. Και εν σχέσει μεν προς τα καθήκοντα προς τον Θεόν, τόν παρουσιάζει ως «κ α ν ό ν α  π ί σ τ ε ω ς», ως άνθρωπον δηλαδή ο όποιος υποδειγματικώτατα πιστεύει εις τον Θεόν και είναι αξιομίμητος, διότι η πίστις του είναι το κίνητρον της ζωής του. Ως προς τα καθήκοντα δε προς τον πλησίον, τον παρουσιάζει αφ' ενός μεν ως άνθρωπον πράον και «εικόνα πραότητας», αφ' ετέρου δε πλήρη στοργής και αγάπης, φθάνοντα εις πράξεις αλληλεγγύης και αγαθοεργίας, μέχρις ιδικής του εκούσιας πτωχείας, δια να απόλαυση «τη πτώχεια τα πλούσια» και αιώνια αγαθά. Και ως προς τα καθήκοντα προς τον εαυτόν του, τέλος, τον παρουσιάζει ως εγκρατή και «ε γ κ ρ α τα ε ί α ς  δ ι δ ά σ κ α λ ο ν», και ως άνθρωπον ταπεινόν, ο όποιος πιστεύει απολύτως, ότι θα απόκτηση «τη ταπεινώσει τα υψηλά». Είναι πολύ ωφέλιμον να εμπνευσθώμεν από το παράδειγμα του και να γνωρίσωμεν αυτάς τας τρεις πλευράς των καθηκόντων μας και να θελήσωμεν να τα θέσωμεν εις εφαρμογήν και εκτέλεσιν.

***

1. Αγαπητοί. Οφείλομεν να αισθανώμεθα, ότι εξαρτώμεθα οπωσδήποτε από τον Θεόν και να πιστεύωμεν ολοψύχως εις Αυτόν. Η πίστις θα είναι Η γέφυρα πού θα μας συνδέη με τον Θεόν. η σκέψις δε της εξαρτήσεως από τον Θεόν, όπως θα φωτίζεται από την χριστιανικήν πίστιν, θα Αποτελέση δια την ζωήν μας ένα κεφάλαιον πολύτιμον. Ο άνθρωπος ο άπιστος είναι συνηθέστατα ο απηλπισμένος και αποτυχημένος εις την ζωήν. Όλα τα βλέπει μαύρα και σκοτεινά και σκέπτεται πολλάκις απονενοημένα. Ενώ ο άνθρωπος της πίστεως αισθάνεται τον Θεόν ως πατέρα του, σκέπτεται τον ουρανόν, ότι είναι η πατρίς του η αιωνία, και σκέπτεται τον εαυτόν του και τον υψηλόν προορισμόν, τον όποιον πρέπει να επιτυχή, καταρτιζόμενος συνεχώς, κατά τας υποδείξεις της πίστεως, και με την βοήθειαν της πίστεως.

Από της απόψεως αυτής είναι όντως υπογραμμός ο Άγιος Νικόλαος, τον όποιον δικαίως ονομάζομεν «κανόνα π ί σ τ ε ω ς». Έδειξεν εμπράκτως την δύναμιν της πίστεως. Και προτού γίνη κληρικός, η πίστις του ήτο τόσον γνωστή, ώστε όταν εχρειάσθη πρόσωπον ευσεβές και ενάρετον, δια να γίνη ιερεύς εις την πατρίδα του, ο λαός εζήτησε επιμόνως τον άγιον Νικόλαον ως ιερέα του. Και όταν βραδύτερον έλαβε την ποιμαντορικήν ράβδον του Επισκόπου των Μύρων της Λυκίας, δια να καθοδήγηση πνευματικώς το ποίμνιον του Χρίστου, η πίστις του ήτο τόσον θερμή, ώστε έγινεν, απέναντι των αιρετικών Αρειανών, φραγμός και έλεγχος και εμπόδιον. Έλαβε δε μέρος και εις την Α' Οικουμενικήν Σύνοδον. Και εκεί ο επίσκοπος Νικόλαος, άνθρωπος όχι με πολλά γράμματα, αλλά με πίστιν ζωντανήν, ανεδείχθη αξιόλογος υποστηρικτής του ορθοδόξου φρονήματος με τον ζήλον και την αφοσίωσίν του εις την Ορθοδοξίαν. Πώς λοιπόν να μη ονομασθή επαξίως «κανών πίστεως»;

2. Αλλά καθήκοντα δεν έχομεν μόνον προς τον Θεόν. Έχομεν και προς τους ομοίους μας ανθρώπους, μετά των οποίων αι σχέσεις μας πρέπει να ρυθμίζωνται συμφώνως προς το θέλημα του Κυρίου. Δια τούτο πάλιν είναι άξιος μιμήσεως ο Άγιος Νικόλαος ως «εικών της πραότητας» και ως έχων ανεπτυγμένον το υγιές κοινωνικόν φρόνημα. Άνθρωπος, ο όποιος γνωρίζει να χαλιναγωγή τα νεύρα του, να μένη πράος και να αντιτάσση την γλυκύτητα και την καλωσύνην εις τους θυμούς και τα νεύρα των άλλων, είναι χριστιανός αληθής και πλήρης αγάπης προς τον πλησίον, όπως υπήρξεν ο άγιος Νικόλαος.

Αυτή δε η καλωσύνη του δεν ήτο απλώς ζήτημα χαρακτήρας, αλλά κάτι το όποιον επήγαζεν από το βάθος της καρδίας του. Η αγάπη τον διέθετεν ευμενώς προς πάντας. Είχεν ως σύνθημα τους λόγους του αποστόλου Παύλου «ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη» (Έφεσ. δ' 2), και κατώρθωνε πάντοτε να είναι πράος και μακρόθυμος, αληθής είκών της πραότητας. Και ή αγάπη του πάλιν εξεδηλώνετο ευεργετικώς προς τον πλησίον. Ο ιεράρχης Νικόλαος, ο όποιος ήτο πλούσιος, διότι εκληρονόμησε μεγάλην περιουσίαν από τους πλουσίους γονείς του, εσκόρπισε τον πλούτον του εις τους πτωχούς, διότι ήξευρεν ότι αυτή η εκούσια πτωχεία κερδίζει πλούσια ανταλλάγματα και ευλογίας παρά Θεού.

Ήτο λοιπόν ο χριστιανός με την πλήρη πραότητα, την εξυπηρετικότητα και την αγάπην προς τον πλησίον. Εγνώριζεν άριστα εκείνο, το όποιον έλεγεν ο απόστολος Ιάκωβος, «δ ε ί ξ ό ν μοι την πίστιν σου εκ των έργων σου», διότι «εαν αδελφός ή αδελφή γυμνοί υπάρχωσι και λειπόμενοι ώσι της εφήμερου τροφής, είπη δε τις αυτοίς εξ υμών, υπάγετε εν ειρήνη, θερμαίνεσθε και χορτάζεσθε, μη δωτε δε αυτοίς τα επιτήδεια του σώματος, τί το όφελος;» (Ίακ. β' 15-18). Τί ωφελεί δηλαδή, η πίστις και τα καλά λόγια, εάν παρουσιασθή εις ημάς άνθρωπος στερούμενος των στοιχειωδών μέσων διατροφής και συντηρήσεως, και δεν τον βοηθήσωμεν, ενώ έχομεν την δυνατότητα; Ο Άγιος Νικόλαος είχε πλήρη συναίσθησιν των καθηκόντων του προς τον πλησίον, και, δια τούτο, ουδέποτε μεν εθύμωνεν, εδείκνυε δε εμπράκτως την αγάπην του ευεργετών τον πάσχοντα πλησίον.

3. Τέλος, ο άγιος Νικόλαος ήξευρε να στρέφεται με χριστιανικόν ζήλον και προς τον εαυτόν του. Διότι συνήθως το λησμονούμεν αυτό. Στρεφόμεθα ίσως προς τον Θεόν, με πίστιν, και προς τον πλησίον, με αγάπην, αλλά λησμονούμεν πολλάκις τον εαυτόν μας. Λησμονούμεν ότι οφείλομεν να προσέξωμεν τον εαυτόν μας, και ότι οφείλομεν πάντοτε να αναβαίνωμεν ηθικώς και πνευματικώς υψηλότερα. Ο άγιος Νικόλαος, ο όποιος διέλαμπε με τόσα χαρίσματα, έμενεν εν τούτοις ταπεινός. Ήξευρεν ότι «τη ταπεινώσει» αποκτώνται «τα υψηλά», και δεν ελησμόνει ότι «ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». Και όταν ως άνθρωπος και αυτός, σάρκα φορών και τον κόσμον οικών, αντιμετώπιζεν ωρισμένα αδύνατα σημεία του εαυτού του, τα όποια επέβαλλον πολλήν προσοχήν, επεστράτευεν όλην του την δύναμιν, δια να μη κυριευθή από τίποτε το εφάρμαρτον. Και τοιουτοτρόπως εδείχθη «εγκράτειας διδάσκαλος» και άνθρωπος ο όποιος είχεν υπό πλήρη έλεγχον την προσωπικότητα του. Ιδού λοιπόν τι σημαίνει αγιότης και ολοκληρωμένη ηθικότης. Η τοιαύτη δε αγιότης είναι μεν κάτι το αιθέριον, το πολύ υψηλόν, κάτι το ουράνιον, άλλ' όχι και άφθαστον και ακατόρθωτον δια τον άνθρωπον. Άνθρωπος όμοιος με ημάς ήτο και ο εορταζόμενος Ιεράρχης. Δια τούτο, κατά μίμησιν του Αγίου Νικολάου, ας στρέψωμεν και ημείς την προσοχήν μας εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων μας προς τον Θεόν, προς τον πλησίον και προς τον εαυτόν μας. Και η πλήρης προσήλωσις εις το χριστιανικόν μας καθήκον «εν π α ν τ ί» θα δημιουργήση την ωλοκληρωμένην χριστιανικήν προσωπικότητα και θα μας αναβίβαση εις ύψος μέγα, ανάλογον του εορταζομένου αγίου Πατρός, δια της χάριτος του Κυρίου, του ενδοξαζομένου εν τοις αγίοις Αυτού.